Ο υγρότοπος Λιβαδίου Παλικής

Εικόνα 1. Πανοραμική άποψη του υγρότοπου Λιβαδίου Παλικής

Το έλος Λιβάδι βρίσκεται στο μυχό του όρμου Λιβαδιού, τρία χιλιόμετρα βόρεια-βορειοανατολικά του ομώνυμου οικισμού της Κεφαλονιάς (Εικόνα 1). Έχει έκταση 680 στρέμματα και περιλαμβάνεται στην Εθνική απογραφή με κωδικό GR224202000 και ονομασία «Έλος Λιβάδι» (Ζαλίδης & Μαντζαβέλας, 1994). Αποτελείται κυρίως από αλμυρόβαλτους και έλη υφάλμυρου νερού, όπου η επικοινωνία τους με τη θάλασσα έχει διακοπεί από τον παραλιακό δρόμο που συνδέει το Ληξούρι με το Αργοστόλι. Ο υγρότοπος ήταν πολύ μεγαλύτερος στο παρελθόν, εκτεινόμενος στις δυτικές παράκτιες περιοχές του όρμου. Η έκτασή του μειώθηκε λόγω αποστραγγίσεων και επέκτασης καλλιεργειών. Ακόμα και στη σημερινή του μορφή υπάρχουν πολλά αποστραγγιστικά κανάλια και περίπου το μισό του υγροτόπου καλλιεργείται τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ βόσκεται τουλάχιστον το 70%. Τροφοδοτείται από καρστικές πηγές και το νερό διοχετεύεται στη θάλασσα μέσω δύο αγωγών-γεφυριών της παραλιακής επαρχιακής οδού (ένα σε κάθε άκρη του). Κύριοι τύποι οικότοπων είναι οι: 1410 - Μεσογειακά αλίπεδα (Juncetalia maritimi), 1420 - Μεσογειακές και θερμοατλαντικές αλόφιλες λόχμες (Sacrocornetea fruticosi) και 72Α0 - Καλαμώνες. Κύριοι τύποι βλάστησης είναι η υπερυδατική (Phragmites australis, Typha domingensis και Carex spp.) και η αλοφυτική (Sarcocornia fruticosa, Kali turgida και Atriplex tatarica). Ο υγρότοπος βρίσκεται εντός των ορίων του Καταφυγίου Άγριας Ζωής “Λειβάδι Ληξουρίου” (ΦΕΚ 720/Β/1976), στον οποίον, όμως, ασκείται συστηματικά παράνομο κυνήγι. Το έλος Λιβάδι είναι ο σημαντικότερος, λόγω έκτασης και βιοποικιλότητας, χερσαίος υγρότοπος του νησιού της Κεφαλονιάς (WWF Ελλάς, 2015 - Επίσκεψη για την απογραφή: Παραγκαμιάν & Καρδαμάκη, 2010).

Στον υγρότοπο Λιβαδίου έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 107 είδη πουλιών, μερικά εκ των οποίων σε αξιοσημείωτους αριθμούς (Vittery et al., 2002). Στην συνέχεια θα αναφερθούμε στα σημαντικότερα είδη που εμφανίζονται στο Λιβάδι.

Εικόνα 2. Ο σταχτοτσικνιάς είναι είδος, που ο επισκέπτης θα τον παρατηρήσει όλους τους μήνες στον υγρότοπο.

Τα είδη των ερωδιών Ardea alba L. (αργυροτσικνιάς), Ardea cinerea L. (σταχτοτσικνιάς - Εικόνα 2)  και Egretta garzetta (λευκοτσικνιάς) εμφανίζονται στον υγρότοπο Λιβαδίου όλους τους μήνες. Τους χειμερινούς μήνες εμφανίζονται σε μεγάλους αριθμούς και έρχονται στον υγρότοπο για να διαχειμάσουν. Τους καλοκαιρινούς μήνες κάποια άτομα παραμένουν, ενώ τα υπόλοιπα μεταναστεύουν σε τόπους αναπαραγωγής.

Άλλο κοινό είδος στον υγρότοπο είναι το Tachybaptus ruficollis Pallas (νανοβουτηχτάρι), το οποίο εμφανίζεται σε μικρούς μεν αριθμούς, αλλά με σχεδόν σταθερή παρουσία όλους τους μήνες. 

Σταθερή παρουσία στον υγρότοπο εμφανίζει και το είδος Fulica atra L. (φαλαρίδα). Τον χειμώνα ο αριθμός του είδους αυξάνεται. Ως συνέπεια, τον μήνα Ιανουάριο καταμετρούνται πάνω από 300 άτομα. Από καταγραφές που έχουν γίνει, η φαλαρίδα είναι το πολυαριθμότερο είδος του υγροτόπου. Υπάρχουν ενδείξεις ότι το είδος αναπαράγεται στο Λιβάδι.

Εικόνα 3. Θηλυκή πρασινοκέφαλη πάπια με τα μικρά της στον υγρότοπο.

To είδος Anas platyrhynchos L. (πρασινοκέφαλη πάπια) είναι ένα είδος το οποίο παρατηρείται στον υγρότοπο Λιβαδίου όλους τους μήνες. Πρόσφατα, το είδος φωτογραφήθηκε (Εικόνα 3) με τα μικρά του, οπότε αποδείχθηκε ότι χρησιμοποιεί τον υγρότοπο για αναπαραγωγή.

Εικόνα 4. Στο υγρότοπο θα συναντήσουμε πολλά και διαφορετικά αρπακτικά είδη, όπως ο καλαμόκιρκος.

Άλλα είδη που εμφανίζονται στον υγρότοπο, σε μικρούς αριθμούς, είναι: Anas querquedula (σαρσέλα), Anas clypeata (χουλιαρόπαπια), Actitis hypoleucos (ακτίτης) και Alcedo atthis (αλκυόνη). Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλους αριθμούς ατόμων εμφανίζει και το είδος Anas crecca (κιρκίρι) κατά τους χειμερινούς μήνες.

Εικόνα 5. Σπάνιος καλοκαιρινός επισκέπτης του υγροτόπου είναι ο πορφυροτσικνιάς

Από τον Απρίλιο έως και τον Σεπτέμβριο παρατηρείται το είδος Himantopus himantopus (καλαμοκανάς - Εικόνα 7). Ενώ περιστασιακά εμφανίζονται τα σπάνια και προστατευόμενα είδη (είτε ως μεμονωμένα άτομα είτε σε μικρές ομάδες): Ardeola ralloides (κρυπτοτσικνιάς), Ardea purpurea (πορφυροτσικνιάς - Εικόνα 5) και Plegadis falcinellus (χαλκόκοτα).

Εικόνα 6. Πολλά στρουθιόμορφα πτηνά θα παρατηρήσει ο επισκέπτης του υγροτόπου ολοχρονικά. Στην φωτογραφία απεικονίζεται ένας θαμνοφυλλοσκόπος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στον υγρότοπο παρατηρούνται και κάποια είδη αρπακτικών, όπως τα: Circus aeruginosus (καλαμόκιρκος-Εικόνα 4), Falco tinnunculus (βραχοκιρκινέζι), Pandion haliaetus (ψαραετός) και Buteo buteo (γερακίνα), καθώς και κάποια είδη στρουθιόμορφων ειδών, όπως τα: Lanius senator (κοκκινοκεφαλάς), Lanius minor (σταχτοκεφαλάς), Carduelis cannabina (φανέτο), Emberiza calandra (τσιφτάς), Sturnus vulgaris (ψαρόνι), Saxicola torquatus (μαυρολαίμης), Phylloscopus trochilus (θαμνοφυλλοσκόπος-Εικόνα 6) και Galerida cristata (κατσουλιέρης).

Στην θαλάσσια περιοχή που συνορεύει με τον υγρότοπο παρατηρήθηκαν επίσης τα εξής είδη: Podiceps cristatus (σκουφοβουτηχτάρι), Phalacrocorax carbo (κορμοράνος), Numenius sp., Charadrius dubius (ποταμοσφυριχτής) και Gelochelidon nilotica (γελογλάρονο).

Εικόνα 7. Ένας καλοκαιρινός επισκέπτης του υγροτόπου είναι ο καλαμοκανάς, ένα είδος το οποίο αναπαράγεται στον υγρότοπο.

Από τα ανωτέρω συμπεραίνουμε την μεγάλη αξία του υγροτόπου Λιβαδίου για την ορνιθοπανίδα της Κεφαλονιάς, αφού εμφανίζονται σ’ αυτόν παρυδάτια, υδρόβια, στρουθιόμορφα και αρπακτικά είδη. Επίσης, το γεγονός ότι εμφανίζονται κάποια σπάνια και απειλούμενα είδη ορνιθοπανίδας (π.χ. αργυροτσικνιάς, λευκοτσικνιάς, καλαμόκιρκος κ.α.), τονίζει την ανάγκη ενίσχυσης της προστασίας της συγκεκριμένης περιοχής από μη συμβατές ανθρώπινες δραστηριότητες (π.χ. λαθροθηρία, πυρκαγιές, απόθεση μπαζών και απορριμμάτων). Είναι απαραίτητο, ως εκ τούτου να εφαρμοσθούν κατάλληλα διαχειριστικά μέτρα προστασίας των ενδιαιτημάτων των υδρόβιων και παρυδάτιων ειδών ορνιθοπανίδας αυτής της υγροτοπικής περιοχής. Η περιοχή του υγροτόπου Λιβαδίου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για δραστηριότητες ήπιας αναψυχής και τουρισμού, όπου σχολεία, ομάδες και μεμονωμένοι επισκέπτες θα διεξάγουν ορνιθοπαρατήρηση.

Βιβλιογραφία

Ξανθάκης Μ., Λυσίτσα Γ. & Μινέτος Π. (2015). Η σημασία του υγρότοπου Λιβαδίου για την προστασία των υδρόβιων και παρυδάτιων ειδών ορνιθοπανίδας της Κεφαλονιάς. Στα πρακτικά του 15ου Πανελληνίου Δασολογικού Συνεδρίου. 4-7 Οκτωβρίου, Αργοστόλι. 

Ζαλίδης, Χ., Γ., Μαντζαβέλας, Α., 1994. Απογραφή των ελληνικών υγροτόπων ως φυσικών πόρων (Πρώτη προσέγγιση). Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. σελ. 587.

Vittery, A., Bauchinger, U., Giese, K., Kallhardt, F., Mommertz, S., Lang, A., Klarenberg, A., Panou, A., 2002. The avifauna of Kefalonia with special reference to the wetland of Livadi. 9th International Congress on the Zoogeography and Ecology of Greece and Adjacent Regions. Thessaloniki, 22-25 May (poster).

WWF Ελλάς, 2015. Απογραφικό δελτίο: KFL016 - Έλος Λιβάδι. Βάση δεδομένων για τους νησιωτικούς υγρότοπους της Ελλάδας.